Van de veeteelt voor vlees is inmiddels algemeen bekend dat het een grote impact heeft op het milieu. Dat dit ook voor zuivel geldt, is minder bekend. Vooral de ‘voetafdruk’ van kaas, waar zo’n 10 liter melk voor nodig is per kg [1], is hoog. Meer dan de helft van alle koemelk in Nederland wordt gebruikt om kaas te maken.[17] De gehele vee-industrie zorgt voor 15% van de totale uitstoot van broeikasgassen, waarvan ongeveer 4% afkomstig is uit de zuivelindustrie.[2]

Broeikasgassen

De teelt van gewassen voor veevoer en het transport ervan, zorgt voor uitstoot van broeikasgassen (CO₂). Verder stoten ook de koeien zelf schadelijke gassen uit: maag- en darmgassen die methaan bevatten (21 keer schadelijker dan CO₂) en mest waar lachgas uit vrijkomt (310 keer schadelijker dan CO₂).[3]

Er is in Nederland een uitstoot van ongeveer 1,2 kg CO₂-eq per kg koemelk. Voor kaas betekent dit een uitstoot van 8,9 CO2-eq per kg. Voor bijvoorbeeld sojamelk is dit slechts 0,6 kg CO₂-eq. Het produceren van sojamelk in plaats van koemelk voorkomt dus 50% van de uitstoot.[4]

Waterverbruik

Om een koe 1 liter melk te laten produceren is er 1050 liter water nodig. Voor sojamelk is maar 297 liter nodig. Omdat er meerdere liters melk nodig zijn voor 1 kg kaas, is er zelfs 5060 liter water nodig om 1 kg kaas te maken. Aangezien bijna twee derde van de wereldpopulatie in gebieden wonen waar waterschaarste heerst (en verwacht wordt dat dit de komende decennia alleen maar erger gaat worden) is dit niet alleen erg milieuonvriendelijk, maar draagt het ook bij aan mensenleed.[5]

Landgebruik

Voordat de melkklieren van een koe moedermelk aanmaken, moet zij – naast het baren van een kindje – veel eten. Ongeveer 20% van haar voer bestaat uit vers gras, 70% ruw voer (hooi en mais) en daarnaast krijgen ze nog rond de 1.800 kilo krachtvoer per jaar.[6,7] Dit krachtvoer is onder andere samengesteld uit soja. De Nederlandse melkveehouderij gebruikt jaarlijks ongeveer 350 miljoen kilogram sojaboon-equivalenten als veevoer.[8]

De meeste soja die gebruikt wordt in krachtvoer komt uit Zuid-Amerika. In Nederland en andere Europese landen wordt soja geteeld, maar deze soja is vaak duurder en wordt daardoor bijna alleen maar voor menselijke consumptie gebruikt.[9] De sojabonen voor sojamelk komen niet uit Zuid-Amerika.[18]

Voor de productie van zuivel wordt ongeveer 400 vierkante meter land gebruikt per Nederlander.[10] Voor de productie van 1 liter koemelk is ongeveer 9 m2 land nodig, terwijl voor de meeste plantaardige zuivelvervangers tussen de 0 en 1 m2 nodig is per liter drank.[11]

Veel van het landoppervlak dat gebruikt wordt voor Nederlandse koeien is grasland. Dit wordt ruim bemest met (kunst)mest en dat zorgt voor extra uitstoot van broeikasgassen. Weilanden zijn niet alleen in gebruik om de koeien op te laten grazen, steeds meer koeien worden binnen gehuisvest[12]. Doordat er zo veel land gebruikt wordt voor de productie van gras blijft er veel minder ruimte over voor natuur en meer biodiversiteit.

Ook voor andere dieren die in de zuivelindustrie gehouden worden, zoals schapen en geiten, geldt een hoog waterverbruik en uitstoot van broeikasgassen.

Luchtvervuiling en bodemverontreiniging

Dierlijke mest brengt schadelijke stoffen zoals stikstof, fosfor, zware metalen, ammoniak en diergeneesmiddelen in het milieu. Ook kunstmest bij de teelt van veevoer draagt hieraan bij. De uitstoot en verontreiniging die de veesector creëert is groot en dit zorgt dan ook voor milieuproblemen.[13] Dit is zorgt ook voor watervervuiling waardoor ons drinkwater in gevaar komt en meerdere waterwinputten al gesloten zijn.[14] Te veel mest kan ook leiden tot eutrofiëring, waarbij het waterleven langzaam sterft.[15] Eutrofiëring is de voedselverrijking van water en uiteindelijk ook de bodem, met een sterke groei van algen en hogere waterplanten tot gevolg, met als resultaat een afnemende biodiversiteit. Dit komt onder andere door overbemesting in de landbouw waardoor veel nitraten en fosfaten aan de bodem worden toegevoegd.

Niet alleen de bodem en het wateroppervlak hebben te lijden onder de veesector. De sector zorgt ook voor luchtvervuiling, bijvoorbeeld door het ontstaan van fijnstof.[16]

Wat kun jij doen?

Natuurlijk kun je jouw ecologische voetafdruk verminderen door te letten op zaken als spaarlampen, zuinig rijden, lokaal voedsel kopen en goede woningisolatie. Toch heeft dit beperkt effect. Als je stopt met het consumeren van zuivel, dan zal dit resulteren in een aanzienlijke verkleining van je voetafdruk.

Hoe pak je dit aan? Kijk onder Hoe begin ik? hoe je de overstap naar een zuivel vrij dieet in 6 stappen maakt.

Toon bronnenlijst

  1. Kaas.nl. (n.d.). Kaasweetjes.
  2. Gerber, P.J., Steinfeld, H., Henderson, B., Mottet, A., Opio, C., Dijkman, J., Falcucci, A. & Tempio, G.
    (2013). Tackling climate change through livestock – A global assessment of emissions and mitigation
    opportunities. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome.
  3. Gerber, P.J., Vellinga, T., Opio, C., Henderson, B., & Steinfeld, H. (2010). Greenhouse Gas Emissions from the Dairy Sector: A Life Cycle Assessment. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome.
  4. Sebek, L. (2006). Koeien & Kansen boeren reduceren uitstoot broeikasgassen. Koeien & Kansen Nieuwsbrief, 22.
  5. Ertug Ercin, A., Aldaya, M.M., & Hoekstra, A.Y. (2012). The water footprint of soy milk and soy burgers and equivalent animal products. Ecological Indicators, 18, 392-402.
  6. United Nations Water. (n.d.). Water Scarcity.
  7. Hogenkamp, W. (2017). Nederlandse koe krijgt gemiddeld 1.800 kilo krachtvoer. Boerderij.nl.
  8. Duurzame Zuivelketen. (2019). Factsheet Verantwoorde Soja.
  9. Nederlandse Zuivel Organisatie. (2016). Factsheet Soja in de melkveehouderij.
  10. Van den Biggelaar, G. (2019). Nederlandse soja voornamelijk bestemd voor menselijke consumptie. Akkerwijzer.nl.
  11. Compendium voor de Leefomgeving. (2015). Landvoetafdruk, 1990-2010.
  12. Westerveld, J. (2019). Haver, amandel of toch soja: welke zuivelvervanger is nou het duurzaamst?
  13. Meurink, A. (2012). Aantal koeien in de wei neemt af. Centraal Bureau voor de Statistiek.
  14. Rijksoverheid. (n.d.). Aanpak bodemverontreiniging.
  15. Hakkenes, E. (2017). Waterbedrijven slaan alarm: mest bedreigt drinkwaterwinning. Trouw.
  16. Compendium voor de Leefomgeving. (2016). Vermesting in meren en plassen, 1980-2014.
  17. ZuivelNL. (2018). Zuivel in cijfers 2018.
  18. Dingemans, E. (2019). Hipsterkoffies zijn geen bedreiging voor de Amazone. Zuivel wél. Nederlandse Vereniging voor Veganisme.